شاید شما تا به حال خیلی به حواس پرتی فکر کرده باشید و بارها از خود پرسیده باشید که چرا گاهی به هنگام درس خواندن و مطالعه، حواس آدم پرت می شود؟ ما نمی دانیم که شما برای این سؤال خود چه جوابی پیدا کرده اید؛ اما پاسخ صحیح این پرسش را به شما می گوییم:
«حواس پرتی ، چیزی نیست جز تمایل ذاتی ذهن به درگیری و فعالیت».
ذهن شما همواره می خواهد درگیر و مشغول باشد؛ بنابراین اگر آن چه اکنون انجام می دهید در شما درگیری و مشغولیت ذهنی ایجاد کند، فکر شما دیگر احساس نمی کند که جای دیگری برود و در آن جا درگیر شود؛ اما اگر در انجام این کار درگیری ذهنی ایجاد نشود، ذهن شما شتابان به جایی می رود تا خود را در آن جا مشغول کند و این، همان حواس پرتی است.
ایجاد تمرکز ، امری اکتسابی
بیشتر افراد گمان می کنند که تمرکز ، یک امر ذاتی بوده و تغییر آن غیرممکن است؛ در حالی که تمرکز ، یک امر اکتسابی است و باید هر روز پرورش و جهت داده شود و هر کس با هوش عادی خود می تواند به آن دست یابد؛ پس گفتن این جمله که «من ذاتا آدم حواس پرتی هستم»، کاملاً غلط است و همین ذهنیت نادرست، باعث می شود تا انسان نتواند از تمرکزی عالی برخوردار شود. همه افراد، توانایی تمرکز دارند؛ چون تمرکز ، امری نسبی است و کسی نمی تواند ادعا کند که کاملاً حواس پرت است و یا همیشه تمرکز حواس دارد.
منشأ حواس پرتی و عدم تمرکز
حواس پرتی یا منشأ ذهنی و درونی دارد و یا منشأ بیرونی و محیطی.
حواس پرتی ذهنی و درونی، عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می کنند. این موانع، شامل مواردی از قبیل درد، رنج، غم و غصه، نگرانی، گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس، خشم، شادی، سردرد و... می باشد. حواس پرتی بیرونی و محیطی، به محیط پیرامون فرد و یا تحریکات غیرعادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می شود ارتباط پیدا می کند؛ مانند نور شدید و ضعیف، صداهای ناهنجار، روشن بودن رسانه ای صوتی و تصویری و نظایر این ها.
در دنیای مدرن امروزی خیلی چیزها باعث حواس پرتی می شوند. در دهه‌ی اخیر توانایی ما برای تمرکز کردن به شدت کاهش یافته و ظاهرا مقصر اصلی این افت تمرکز، فناوری و تکنولوژی است. فرقی ندارد کجا هستید و در چه شرایطی قرار دارید، گوشی هوشمند، تبلت و لپ تاب به راحتی توانایی مطالعه متمرکز را از شما می گیرند.
معمولا هنگام درس خواندن عواملی که سبب حواس پرتی می شوند شامل موارد زیر هستند:
شبکه های اجتماعی
تماس ها
وب‌گردی بدون هدف
پیامک دادن
چک کردن ایمیل
تلویزیون
روابط، بحث و جدل ها
سر و صدا
خیال پردازی بیش از حد
راه های افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
تمرکز حواس در هنگام درس خواندن ، کلید اصلی و اساسی درک و فهم مطالب است و کلید اساسی تمرکز حواس ، استفاده از روش هایی است که باعث تقویت و پرورش مهارت های لازم برای این کار است. بنابراین بدون تمرکز حواس ممکن است درک و فهم مطلبی که فقط یک ساعت وقت لازم داشته باشد، ساعت ها وقت بگیرد؛ اما به خوبی فهمیده نشود و اثر مثبتی نداشته باشد. از این رو کاربرد روش ها و فنونی که به شما کمک می کند تا به هنگام مطالعه فعال باشید، تمرکز حواس را تقویت کرده و مهارت شما را در ایجاد تمرکز هنگام درس خواندن افزایش می دهد. این روش ها عبارتند از:
1. طرح سوال برای افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
طرح سوال پیش از شروع درس خواندن ، فرد را وادار می کند تا به طور فعالانه و با تمرکز بیشتر، دقت کافی، انگیزه و علاقه، به مطالعه بپردازد. طرح سوال هنگام درس خواندن یکی از روش هایی است که دانش آموز را فعال و به طور عمیق او را درگیر مطالعه می کند و سبب برانگیختن جدیت و تلاش وی به هنگام مطالعه می شود. فرد برای یافتن پاسخ سؤالات خود، بایستی تمرکز حواس خود را حفظ کند؛ زیرا در هنگام مطالعه ، نمی توان بدون تمرکز پاسخ سوالات را پیدا کرد. بعد از خواندن مطلب و با طرح سوال، توان میزان فراگیری خود را ارزشیابی کرده، به نقاط قوت و ضعف خود پی می برید. طرح سوال سبب ایجاد نظر انتقادی نسبت به مطالب در فرد می شود و موجب می شود تا شما در مطالعات بعدی برای از بین بردن نقاط ضعف خود، با دقت و تمرکز بیشتری مطالعه کنید.
2. تندخوانی روشی برای افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
تندخوانی باعث توجه و تمرکز بیشتر و فهمیدن مطالب و در نتیجه، باعث یادگیری بهتر می شود. فکر و ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد؛ ولی اگر سرعت مطالعه ما پایین باشد، ذهن وقت اضافی می آورد و ناچار به این شاخه و آن شاخه می پرد و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود. مطالعه سریع یا تندخوانی ، فرصت جولان به ذهن نمی دهد و سبب افزایش تمرکز هنگام درس خواندن می شود.
3. جدیت در مطالعه به منظور افزایش تمرکز
به محض نشستن پشت میز مطالعه خواندن را با جدیت شروع کنید؛ زیرا اگر سریع مشغول به درس خواندن شوید، تمرکز حواس زود به دست می آید. این ضرب المثل چینی را به یاد داشته باشید که «فتح ستارگانی که هزاران فرسنگ از ما دور هستند، با برداشتن قدم اول، امکان پذیر است». شک و تردید، موجب حواس پرتی یا ایجاد تخیلات واهی می شود. اجازه ندهید چیزی جز مطالعه ذهن شما را مشغول کند. تصمیم بگیرید و مقدار زمانی را برای درس خواندن مشخص کنید و خود را به مدت زمانی خاص محدود کنید. در این زمان از مطالعه دست نکشید و به مطالعه ادامه دهید؛ اما زمان مطالعه را طولانی نکنید. بیهوده وسواس به خرج ندهید و بهانه تراشی نکنید. به خود تلقین کنید که فرد بااراده ای هستید و می توانید هر درسی را به خوبی یاد بگیرید. جدی باشید و با علاقه و انگیزه مطالعه کنید تا هنگام مطالعه دچار حواس پرتی نشوید.
4. استفاده از راهنما برای افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
یکی از راه های افزایش تمرکز هنگام درس خواندن ، استفاده از یک راهنما، مانند انگشت سبابه، مداد، خط کش و... به هنگام مطالعه است؛ زیرا استفاده از یک راهنما هنگام مطالعه ، باعث تمرکز حواس بهتر، عادت به روان خواندن، جلوگیری از برگشت برای دوباره خواندن و اتلاف وقت و جلوگیری از خستگی چشم و ذهن می شود. برای اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنیم مقاله راه های تقویت حافظه را که در موسسه آموزشی بارسا تهیه شده است را مطالعه کنید
5. علاقه مندی به مطالعه ، عاملی مهم در افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
علاقه مندی به موضوع مورد مطالعه یکی از شرایط اصلی و اساسی افزایش تمرکز هنگام درس خواندن است. وقتی خواننده به موضوعی علاقه مند می شود، خودبه خود بر آن تمرکز می کند؛ بیشتر دقت می کند و به راحتی مطالب را به حافظه می سپارد و بعد هم خیلی راحت آن را به خاطر می آورد. سعی کنید با ایجاد انگیزه های نیرومند و در نظر گرفتن هدف هایی که برایتان مهم و جالب توجه است، نسبت به مطالعه شوق و علاقه پیدا کنید. برای مثال قبل از شروع مطالعه هر مبحث، یک سوال منطقی و واقعی در ذهن خود ایجاد کنید و با انگیزه و اشتیاق به دنبال یافتن پاسخ آن باشید؛ یا هنگام مطالعه درسی که کمتر مورد علاقه شماست، به تاثیر نتیجه آن درس در تراز آزمون آزمایشی خود یا تاثیر نمره درس در معدلتان فکر کنید و با انگیزه بیشتری به مطالعه بپردازید. موقعیت هایی را که نمی توانید در آنها تمرکز حواس داشته باشید، تجزیه و تحلیل کنید؛ احساسات خود را مورد بررسی قرار دهید و بدایند که چه عواملی افکار شما را دگرگون می کنند. افکار منفی و بیمارگونه را از خود دور کنید و هر موقعیت را تا حدی که می توانید، به طور منطقی، تعبیر و تفسیر کنید.
6. تاثیر مکان مطالعه در افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
اتاقی را در نظر بگیرید که همه چیز در آن به هم ریخته است. وسایل پخش و پلا هستند و کتاب ها هر کدام به یک طرف رها شده اند. هوای اتاق سرد است و از پنجره صدای آزار دهنده بوق ماشین ها شنیده می شود. آیا در این اتاق می توان مطالعه با تمرکز داشت؟ طبیعی است که جواب منفی باشد. یک مکان مطالعه خوب از الزامات ایجاد تمرکز هنگام درس خواندن است. در واقع اولین چیزی که می تواند به شما برای افزایش تمرکز کمک کند مکانی است که در آن مطالعه می کنید. چرا که روی نحوه تمرکز شما تاثیر زیادی دارد. برای رسیدن به بیشترین میزان تمرکز ، محل مطالعه را درست انتخاب کنید.
چند توصیه در رابطه با مکان مطالعه :
مکانی را به مطالعه اختصاص بدهید که در آن راحت باشید.
در هوای خیلی سرد یا خیلی گرم توانایی تمرکز به شدت کاهش می یابد. بنابراین محلی را انتخاب کنید که دمای مناسبی داشته باشد.
محل مطالعه خود را تمیز نگهدارید، کتاب ها و جزوات خود را مرتب کنید و فضایی را به آن ها اختصاص دهید.
سعی کنید مکان مطالعه خود را طوری انتخاب کنید که دیگران کمتر به آن جا رفت و آمد داشته باشند.
ترجیحا در محل درس خواندن شما، تلویزیون در دسترس نباشد.
کتاب‌ها و جزوه‌ها مورد نیازتان را کنار دستتان بگذارید. اگر لازم باشد برای آن ها از جایتان بلند شوید یا مدتی دنبالشان بگردید، حواس‌تان بیشتر پرت می شود.
اگر سر و صدای زیادی می شنوید، هدفونی تهیه کنید و آن را روی گوشتان بگذارید تا شنیدن صداهای پرت کننده حواس به حداقل برسد.
7. نیاز به « نه گفتن » برای افزایش تمرکز هنگام درس خواندن
زمانی که تصمیم گرفتید مطالعه کنید، اما دوستان یا هم اتاق های شما درخواست می کنند که دور هم جمع شوید، هنر گفتن نه !! را در خود تقویت کنید. اگر این اراده در شما ضعیف است، می توانید روی در اتاق مطالعه خود بنویسید: لطفاً «مزاحم نشوید». اگر موفق نشدید، می توانید کارهای دیگری انجام دهید که نشان دهد شما دوست ندارید که کسی باعث از هم گسیختن افکار شما شود.
8. ترک افکار منفی و داشتن افکار مثبت
مطالعه عمیق و یادگیری ثمربخش، وقتی حاصل می شود که فرد تصور مثبتی از خود داشته باشد و به خود اعتماد کند؛ زیرا اعتماد به خود، مهارت و نیرو را افزایش داده و مغز را سالم تر می کند. وقتی می خواهید کاری انجام دهید، از گفتن کلماتی مانند نمی خواهم، نمی دانم و نمی توانم، بپرهیزید و جمله «این کار محال است» را از دفتر زندگی خود خط بزنید. ترس، بدگمانی و بی ارادگی را از خود دور کنید و هرگز به خود اجازه ندهید تا هیجانات و افکار منفی ، شما را در خود غرق سازد و تمرکز حواس شما را مختل کند. اعتماد به نفس داشته باشید و پیوسته با خود تکرار کنید که قادر به انجام هر کاری هستید و بدین طریق، تفکر مثبت را در خود پرورش دهید.
